Είναι γεγονός ότι στη σύγχρονη πραγματικότητα, ειδικά για όσους ελκύονται από την τεχνολογία και έχουν φορητές προσωπικές συσκευές, οι “γραμμές” που χωρίζουν τα όρια μεταξύ προσωπικής ζωής και εργασιακής ενασχόλησης τείνουν να γίνουν δυσδιάκριτες. Η επιθυμία πολλών να χρησιμοποιούν την προσωπική τους συσκευή και για εταιρική χρήση και να εντάσσουν τη συσκευή αυτή στο IT οικοσύστημα της κάθε επιχείρησης, είναι πλέον ένα υπαρκτό φαινόμενο και αποτελεί ένα από δημοφιλέστερα trend. Σε επίπεδο επιχείρησης, η συζήτηση πλέον δεν αφορά την αποδοχή ή όχι του φαινομένου αυτού, αλλά τους τρόπους για το πώς η υιοθέτηση του BYOD – όπως έγινε ευρέως γνωστή η συγκεκριμένη τάση – θα γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μιας και από αυτό προκύπτουν αρκετά οφέλη και ανοίγονται σημαντικές ευκαιρίες, πλην όμως δημιουργούνται και αρκετές προκλήσεις. Για αυτές τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που δημιουργούνται από την τάση του BYOD ζητήσαμε την άποψη στελεχών της αγοράς του ΙΤ, με βάση τον παρακάτω κορμό ερωτήσεων.
1. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα για την επιχείρηση αλλά και για τους εταιρικούς χρήστες, από την εξάπλωση της τάσης του BYOD;
2. Ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος διαχείρισης της νέας κατάστασης που επιφέρει η διείσδυση της τάσης του BYOD στο εσωτερικό των Οργανισμών και των επιχειρήσεων;
3. Ειδικότερα, όσον αφορά στην ασφάλεια των δεδομένων που σχετίζεται με το BYOD, ποια πρέπει να είναι κατά τη γνώμη σας η προσέγγιση του θέματος από τις επιχειρήσεις; Υπάρχουν διαθέσιμες τεχνολογίες που μπορούν να μειώσουν τα ρίσκα που επιφέρει το consumerization στο IT;
Άρης Αναπλιώτης
HP Networking Sales Manager
1. Η τάση του BYOD προσφέρει τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να εργάζονται γρηγορότερα και εξυπνότερα και παράλληλα δίνει τη δυνατότητα στις εταιρείες να μετασχηματίσουν τον τρόπο που επικοινωνούν με τους πελάτες και τους συνεργάτες τους. Το BYOD παρουσιάζει λοιπόν ευκαιρίες αλλά και αρκετές προκλήσεις. Από τη μία πλευρά μπορεί να ενισχύει την παραγωγικότητα των εργαζομένων και σε πολλές περιπτώσεις να μειώσει κάποια κόστη, επιτρέποντας στους εργαζομένους να χρησιμοποιούν προσωπικές συσκευές για εταιρικές εργασίες. Από την άλλη πλευρά όμως, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι η υποδομή ΙΤ μπορεί να φιλοξενήσει χωρίς προβλήματα την εισροή των φορητών προσωπικών συσκευών και παράλληλα να συνεχίσει να παρέχει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας με ασφάλεια και αξιοπιστία. Το BYOD επηρεάζει ριζικά τις λειτουργίες σε μία επιχείρηση και εισάγει μια σειρά από νέες λειτουργικές προκλήσεις, όπως:
Onboarding – εισάγοντας νέες συσκευές στο δίκτυο για πρώτη φορά. Οι Οργανισμοί χρειάζονται μια ευέλικτη προσέγγιση που θα υποστηρίζει τις συσκευές οι οποίες ανήκουν στην εταιρεία, στους εργαζομένους και στους επισκέπτες, επιτρέποντας την ενσωμάτωση των συσκευών αυτών στο δίκτυο, γρήγορα και εύκολα, με την ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση του τμήματος υποστήριξης.
Διατήρηση της ασφάλειας και των περιορισμών των ρίσκων – προστατεύοντας την ακεραιότητα ενός δικτύου, των συστημάτων και των δεδομένων. Οι άγνωστες συσκευές και οι χρήστες-επισκέπτες δημιουργούν μια σειρά από προκλήσεις ασφαλείας. Οι Οργανισμοί πρέπει να θέσουν αυστηρούς ελέγχους πρόσβασης, πολιτικές χρήσης και να διαθέτουν λύσεις ασφαλείας για την προστασία των πληροφοριών. Ενώ παράλληλα, χρειάζονται συστήματα για την ανάκληση δικαιωμάτων πρόσβασης όταν οι εργαζόμενοι αποχωρούν από την εταιρεία ή όταν οι συσκευές έχουν χαθεί ή κλαπεί.
Εξασφάλιση υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Οι επιχειρήσεις χρειάζονται μια αρχιτεκτονική δικτύου που να καθιστά την εμπειρία των χρηστών προβλέψιμη και αξιόπιστη και να προσφέρει σταθερή και απρόσκοπτη συνδεσιμότητα σε ενσύρματη και ασύρματη LAN (WLAN) υποδομή.
Διαχείριση της ανάπτυξης – καλύπτοντας τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες για υψηλή απόδοση της κίνησης των δικτύων. Οι Οργανισμοί χρειάζονται ένα δίκτυο που θα είναι σε θέση να φιλοξενήσει τον αυξανόμενο αριθμό των συσκευών και το διαρκώς διευρυνόμενο όγκο της κίνησης που συνοδεύει τις απαιτητικές μορφές επικοινωνίες, όπως αυτής μέσω video.
Υποστήριξη σε ένα ποικιλόμορφο περιβάλλον – ελέγχοντας μια μεγάλη σειρά από συσκευές και τεχνολογίες. Οι Οργανισμοί χρειάζονται ένα ενιαίο σύστημα διαχείρισης, το οποίο θα παρέχει ορατότητα και έλεγχο σε μια ευρεία ποικιλία συσκευών (υπολογιστές διαφορετικών κατασκευαστών, laptops, smartphones, tablets, e-readers), χρηστών (υπάλληλοι, συνεργάτες, επισκέπτες), καθώς και τμημάτων του δικτύου (LAN, WLAN, WAN).
2. Το ερώτημα δεν είναι πλέον εάν οι επιχειρήσεις θα είναι σε θέση να υποστηρίξουν τις προσωπικές συσκευές των χρηστών, αλλά το αν θα μπορέσουν να προσφέρουν την καλύτερη εμπειρία χρήστη, παρέχοντας ταυτόχρονα τη βέλτιστη προστασία και διαχείριση των συσκευών αυτών. Αν μπορούν να υποστηρίξουν επαρκώς τους εταιρικούς χρήστες ή τους επισκέπτες και πελάτες χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια ή την απόδοση του δικτύου. Αν μπορούν οι ενσύρματες και ασύρματες υποδομές να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες απαιτήσεις της κίνησης των δικτύων και εντέλει αν είναι επαρκώς προετοιμασμένοι για την επέλαση του BYOD.
Η απάντηση σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα είναι η δημιουργία ενός σχεδίου BYOD.
Το πρώτο βήμα για τη δημιουργία του σχεδίου είναι η διαμόρφωση μιας στρατηγικής που θα καλύπτει τις επιχειρηματικές απαιτήσεις του Οργανισμού. Οι επιχειρήσεις χρειάζονται μία λύση που να είναι εύκολη να αναπτυχθεί και να ενσωματωθεί με την υπάρχουσα υποδομή τους και επίσης να είναι εύκολη στη συντήρηση και τη διαχείριση. Τα ενοποιημένα συστήματα ασφάλειας και διαχείρισης είναι κρίσιμης σημασίας για την εκτέλεση ενός επιτυχημένου σχεδίου BYOD και τη διασφάλιση σταθερά υψηλής ποιότητας εμπειρίας χρήστη. Είναι επίσης σημαντικό να καταλάβουμε ακριβώς πώς οι χρήστες καταναλώνουν τους IT πόρους, παρακολουθώντας τη συμπεριφορά τους. Οι διαχειριστές του δικτύου θα πρέπει να διαθέτουν δυναμικά εργαλεία παρακολούθησης και αναφορών, ώστε να βλέπουν σε ποιες εφαρμογές και websites εισέρχονται οι χρήστες και παράλληλα να εξασφαλίζουν ότι οι ΙΤ πόροι υποστηρίζουν τις ανάγκες της επιχείρησης, εξασφαλίζοντας παράλληλα ότι η πρωτοβουλία BYOD οδηγεί σε μεγαλύτερη παραγωγικότητα και αποδοτικότητα.
3. Με τη λήψη μιας πολυεπίπεδης προσέγγισης για την ασφάλεια, οι επιχειρήσεις μπορούν να επιτρέπουν στο ανθρώπινο δυναμικό τους να απολαμβάνει τα οφέλη του προγράμματος BYOD, προστατεύοντας παράλληλα τα πολύτιμα περιουσιακά δεδομένα της εταιρείας και περιορίζοντας τους κινδύνους. Για την επίτευξη αυτού του στόχου οι βασικές τεχνολογίες που πρέπει να αξιοποιηθούν είναι:
Ανίχνευση και πρόληψη εισβολών: Λύσεις ανίχνευσης και πρόληψης εισβολών που παρακολουθούν διαρκώς και μπλοκάρουν κακόβουλες δραστηριότητες, βοηθώντας στην αποτροπή επιθέσεων, στην εξασφάλιση της διαθεσιμότητας των συστημάτων και στη διατήρηση της επιχειρησιακής συνέχειας.
Πρόληψη της απώλειας δεδομένων: Η προστασία εμπιστευτικών δεδομένων της εταιρείας αποτελεί πρωταρχικό μέλημα κατά την εφαρμογή ενός προγράμματος BYOD. Οι επιχειρήσεις πρέπει να αξιοποιήσουν τα κατάλληλα συστήματα και πρακτικές, για να αποφευχθεί η απώλεια δεδομένων σε περίπτωση που μια φορητή συσκευή χαθεί ή κλαπεί και να αποτρέψει υποκλοπές ή πλαστοπροσωπία όταν οι χρήστες επιχειρούν πρόσβαση σε επιχειρηματικές εφαρμογές εξ αποστάσεως, πάνω από μη αξιόπιστα δίκτυα.
Καθορισμός του “προφίλ” της συσκευής: Ο Οργανισμός μπορεί να θέλει να δημιουργήσει διαφορετικές πολιτικές ασφάλειας για διαφορετικούς τύπους συσκευών. Οπότε, το να γνωρίζουμε το προφίλ της κάθε συσκευής είναι απαραίτητο ώστε να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ανάλογα τον κάθε τύπο συσκευής.
Ενιαία πολιτική διαχείρισης: Μια διαχείριση πολιτικής σε όλο το εύρος της επιχείρησης, επιτρέπει την πρόσβαση σε εφαρμογές και υπηρεσίες μέσω διαφορετικών συσκευών και τμημάτων του δικτύου. Με την εφαρμογή μιας ενοποιημένης λύσης ταυτοποίησης και προσβασιμότητας και με ένα ενιαίο διαχειριστικό interface, επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή εμπειρία τελικού χρήστη και η ομοιόμορφη πρόσβαση σε επιχειρηματικές εφαρμογές και υπηρεσίες.
Χαρά Βασιλειάδου
Ιnfosec Specialist, Νetworking Solutions,
1. Η έννοια του BYOD συνοψίζεται στην εξής πρόσκληση ενός Οργανισμού προς το προσωπικό του: «Αν θέλεις μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη δική σου συσκευή (όποια και αν είναι αυτή) για να εργαστείς από οπουδήποτε και αν βρίσκεσαι».
Η πρόσκληση αυτή έχει ως κίνητρο – και άρα ως βασικό πλεονέκτημα – τη βέλτιστη απόδοση στην επιχειρησιακή λειτουργία, αλλά και στην προσαρμογή και ευελιξία του Οργανισμού στα νέα δεδομένα της εποχής. Παράλληλα, οι τελικοί χρήστες είναι «ελεύθεροι» να εργασθούν με τον τρόπο που οι ίδιοι θεωρούν αποδοτικότερο, ενώ ο φόρτος της Διεύθυνσης Πληροφορικής – από ένα σημείο προσαρμογής και έπειτα – μειώνεται, αφού οι χρήστες γίνονται υπεύθυνοι των συσκευών τους. Επίσης, η υιοθέτηση του BYOD οδηγεί αναγκαστικά στην εκ νέου αξιολόγηση και στον ανασχεδιασμό των δικαιωμάτων πρόσβασης των χρηστών στα δεδομένα του Οργανισμού.
Το BYOD παράλληλα αποτελεί μία πρόκληση, μιας και στην εφαρμογή του κρύβει πολλούς κινδύνους. Αυτοί αφορούν προφανώς σε θέματα ασφάλειας πληροφοριών και συμμόρφωσης με το νομικό/ κανονιστικό πλαίσιο στο οποίο υπόκειται ο Οργανισμός. Η πρόσκληση βρίσκεται επίσης στον τρόπο υλοποίησης, ο οποίος πρέπει να τηρεί συγκεκριμένες αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης, ώστε να μην οδηγήσει σε κατάχρηση των δικαιωμάτων πρόσβασης και χρήσης. Το πιο επικίνδυνο σημείο στο BYOD είναι η οριοθέτηση της ιδιοκτησίας: οι συσκευές ανήκουν στο χρήστη, ενώ τα δεδομένα στον Οργανισμό. Η εν λόγω οριοθέτηση θα πρέπει να είναι σαφής τόσο στους χρήστες όσο και στον ίδιο τον Οργανισμό, αλλιώς το BYOD εξελίσσεται σε «Bring Your Own Horror».
Συνοψίζοντας, κάθε νέα τάση στην τεχνολογία έχει τα μειονεκτήματά της. Το να γυρίσουμε επιδεικτικά την πλάτη στο μέλλον, δεν αποτελεί λύση – οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι να το υποδεχτούμε.
2. Ο βέλτιστος τρόπος ενσωμάτωσης της BYOD τάσης είναι ο λεπτομερής σχεδιασμός και η οργάνωση του έργου. Στο σχεδιασμό οφείλουν να εμπλακούν στελέχη από όλη την οργανωτική δομή μιας εταιρείας και όχι μόνο από τη Διεύθυνση Πληροφορικής.
Τα παραπάνω συνεπάγονται την εξαρχής αξιολόγηση του οφέλους αλλά και της επικινδυνότητας από την ενσωμάτωση των BYOD μηχανισμών και βέβαια την αποδοχή αυτών από τη Διοίκηση του Οργανισμού. Στις επόμενες φάσεις συγκαταλέγονται όλα τα τεχνικά βήματα (αποτύπωση υπάρχουσας υποδομής, αξιολόγηση των υπηρεσιών προς διάθεση στους χρήστες, λεπτομερής καταγραφή των δικαιωμάτων πρόσβασης, μηχανισμοί πιστοποίησης αυθεντικότητας, απομακρυσμένη διαγραφή δεδομένων κ.ά.). Επίσης, ο Οργανισμός οφείλει να εκπαιδεύει συνεχώς τους χρήστες σε θέματα ασφάλειας και διαχείρισης δεδομένων.
Η βέλτιστη διαχείριση της νέας τάσης απαιτεί μία ολιστική προσέγγιση. Προσοχή πρέπει να δοθεί στη σπασμωδική απόκριση στις «έκτακτες» απαιτήσεις χρηστών. Για αυτό, κάθε Οργανισμός οφείλει να έχει ξεκάθαρη στρατηγική σε σχέση με το BYOD.
3. Κανένα μεμονωμένο προϊόν δεν μπορεί να αποτελέσει την πανάκεια στους κινδύνους που κρύβει η τάση του BYOD. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, πριν την εγκατάσταση ενός προϊόντος οφείλει ο Οργανισμός να σχεδιάσει προσεκτικά τη στρατηγική και το σύνολο των απαραίτητων διαδικασιών. Κατόπιν αυτών, έχει καταγεγραμμένες αναλυτικά τις ανάγκες αλλά και τα σημεία υψηλής επικινδυνότητας που πρέπει να λάβει υπόψη του. Ανάλογα με τα αποτελέσματα, αξιολογεί την υπάρχουσα υποδομή, τις αλλαγές που απαιτούνται και την περαιτέρω ενσωμάτωση προϊόντων.
Η Space Hellas διαθέτει πιστοποιημένους μηχανικούς στις τεχνολογίες των πλέον αναγνωρισμένων κατασκευαστικών οίκων που προσφέρουν λύσεις για BYOD. Παρόλα αυτά, η εμπειρία μας σε έργα υψηλής πολυπλοκότητας και “integration” αποτελεί και την υπεραξία μας, αφού είμαστε σε θέση να σταθούμε δίπλα στις εταιρείες από τα πρώτα βήματα του σχεδιασμού ως και τα τελικά, που αφορούν πλέον στην ενσωμάτωση μιας βέλτιστης προϊοντικής λύσης.
Μιχάλης Σιγκλ
Presales & Support Manager ESET Hellas
1. Η ένταξη νέων τεχνολογιών μέσα από την τάση του BYOD στον κόσμο των επιχειρήσεων, θέλει τους εργαζόμενους να χρησιμοποιούν την προσωπική τους συσκευή (smartphone, tablet ή laptop) και για επαγγελματικούς λόγους. Η τεχνολογία έχει αποκτήσει ένα πιο «καταναλωτικό» χαρακτήρα και ως εκ τούτου οι ίδιοι οι καταναλωτές είναι αυτοί που μαθαίνουν πρώτοι τις εξελίξεις της τεχνολογίας, υιοθετώντας νέες συνήθειες στην καθημερινότητά τους. Οι χρήστες χρησιμοποιούν τις «έξυπνες» συσκευές τους για να λαμβάνουν τα e-mails τους, να πλοηγηθούν στο διαδίκτυο, να συνδεθούν στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και να διαβάσουν ειδήσεις όταν και όπου επιθυμούν.
Αναπόφευκτα, η συνήθεια αυτή μεταφέρεται στο χώρο εργασίας, με αποτέλεσμα η οικειότητα καθώς και η αμεσότητα που δημιουργεί η τάση του BYOD προς τις «έξυπνες» συσκευές, να ενισχύει την αποδοτικότητα του εργαζομένου, ενώ παράλληλα οι επιχειρήσεις να εξοικονομούν πόρους.
Όμως τα σημαντικά οφέλη πολλές φορές μπορεί να αποτελούν και μια «παγίδα» για τις επιχειρήσεις. Μία εταιρεία θα πρέπει να υπολογίσει και τους επιπλέον κινδύνους που προκύπτουν από την ένταξη του BYOD στον τρόπο λειτουργίας της. Η απώλεια εταιρικών δεδομένων, η έλλειψη ελέγχου και διαχωρισμού μεταξύ εργασίας και ψυχαγωγίας (π.χ. ανεξέλεγκτη πλοήγηση και downloads, επισκεψιμότητα σε site κοινωνικής δικτύωσης κ.ά.) καθώς και η πιθανή παραβίαση του προσωπικού απόρρητου των εργαζόμενων από εφαρμογές διαχείρισης της εταιρείας, είναι παράγοντες επικίνδυνοι, που πολλές φορές παραβλέπονται.
2. Αν η κατάσταση αφεθεί ανεξέλεγκτη, οι επιπτώσεις σε μία επιχείρηση μπορεί να είναι επιζήμιες, καθώς η πρακτική του BYOD μπορεί να οδηγήσει σε παραβίαση των δεδομένων της εταιρείας. Τα δεδομένα είναι περισσότερο «εκτεθειμένα» από όσο θα ήταν σε μια συσκευή που διαθέτει αποκλειστικά εταιρικό έλεγχο. Ο ίδιος ο όρος του BYOD υποδηλώνει ότι αναφερόμαστε σε ένα ετερογενές δίκτυο, με προφίλ χρηστών «roaming/mobile». Ο κίνδυνος υποκλοπής δεδομένων ή ακόμα και προσωπικών στοιχείων σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σαφώς αυξημένος. Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα λοιπόν στην εφαρμογή της πρακτικής BYOD, είναι η παρακολούθηση και ο έλεγχος της πρόσβασης στα εταιρικά δίκτυα. Για να εφαρμοστεί η πρακτική αυτή με επιτυχία και οι επιχειρήσεις να μη διακινδυνεύσουν την ασφάλεια των δεδομένων τους, οφείλουν να υιοθετήσουν τις σωστές πολιτικές ασφαλείας, να επενδύσουν στον κατάλληλο εξοπλισμό, καθώς και στην εκπαίδευση του προσωπικού τους.
3. Σε καμία περίπτωση οι επιχειρήσεις δεν πρέπει να αφήσουν τις προσωπικές συσκευές ανεξέλεγκτες. Πάντοτε θα πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα διαχείρισης, καθώς και ένας τυπικός έλεγχος που θα θωρακίζει τις συσκευές με τεχνολογίες όπως Antivirus, Antimalware, Anti-Theft, Firewall, IDS, Web Filtering κ.λπ., παρέχοντας ασφάλεια τόσο στις ίδιες τις συσκευές όσο και στην εταιρεία.
Από την πλευρά μας, η εκτεταμένη γκάμα των λύσεων της ESET προστατεύει όλων των ειδών τα περιβάλλοντα και τις πλατφόρμες, από σταθμούς εργασίας και servers, μέχρι φορητές συσκευές, βοηθώντας τους πελάτες μας να βρίσκονται συνεχώς κάτω από τη μέγιστη προστασία σε όλες τις συνθήκες. Οι κορυφαίες δυνατότητες εντοπισμού ιών, τα προηγμένα χαρακτηριστικά και οι χαμηλές απαιτήσεις σε πόρους συστήματος των ESET Mobile Security για Smartphones & Android Tablets, ESET Smart Security, ESET NOD32 Antivirus, ESET Endpoint Solutions (για Windows, Mac ή Linux) τα καθιστούν ιδανικά εργαλεία για την προστασία των συσκευών και των συστημάτων κατά τη χρήση του BYOD.
Οι προτάσεις της ESET για την επίτευξη ενός υψηλού επιπέδου ασφαλείας στο δίκτυο οποιασδήποτε εταιρείας, είναι οι ακόλουθες:
- Προστασία των «έξυπνων συσκευών» που είναι σε επικοινωνία με το διακομιστή / server ή οποιαδήποτε άλλη συσκευή στο δίκτυο της εταιρείας, σε επίπεδο ανίχνευσης virus/malware ή οποιουδήποτε άλλου κακόβουλου κώδικα.
- Κρυπτογραφημένη σύνδεση και επικοινωνία μέσω π.χ. ssl/ipsec/vpn, μεταξύ client/server για τους «roaming users».
- Τείχος προστασίας με διαμορφωμένα προφίλ χρηστών αντίστοιχων δικαιωμάτων. Εφαρμογή ειδικών φίλτρων ανίχνευσης δικτυακής κίνησης τύπου IDS/IPS.
- Ασφαλές πιστοποιητικό επικοινωνίας (digital certificate), που κρυπτογραφεί τα δεδομένα μεταξύ client/server.
- Χρήση φίλτρων και πολιτικών για την περιήγηση στο δίκτυο, τόσο εντός της εταιρείας όσο και στο οικιακό περιβάλλον, με διαφορετικά προφίλ.
- Για τις κινητές έξυπνες συσκευές (όπως mobiles/tables/laptops) εφαρμογή λύσης Anti-Theft ή Remote Wipe, για την προστασία των δεδομένων σε περίπτωση απώλειας/κλοπής.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως η πρακτική του BYOD έχει σημαντική διείσδυση στον κόσμο των επιχειρήσεων. Όσο πιο γρήγορα οι επιχειρήσεις αντιληφθούν τη στροφή προς τη χρήση προσωπικών τεχνολογιών, τόσο πιο άμεσα θα μπορούν να προετοιμαστούν για να αξιοποιήσουν και να «προφυλαχθούν» από την αναδυόμενη αυτή τάση.
