Internet Protocol Version 6: Ο μεγάλος αδελφός του διαδικτύου;

Το πρωτόκολλο IPv6  ήδη χρησιμοποιείται- και σταδιακά αναμένεται να αντικαταστήσει το IPv4 λόγω των μεγάλων δυνατοτήτων που προσφέρει.

Όμως, στο μέλλον δεν αποκλείεται να εξελιχθεί σε ένα πανίσχυρο όπλο, μέσω του οποίου θα μπορεί να ελέγχεται και να παρακολουθείται ο κόσμος στο σύνολό του.

Η πλειοψηφία των ανθρώπων που ασχολούνται με το internet, δικαίως θεωρούν ότι η «καρδιά του διαδικτύου» είναι ουσιαστικά το λεγόμενο πρωτόκολλο internet ή αλλιώς, η γνωστή σε όλους μας IP (Internet Protocol) διεύθυνση. Κάτι τέτοιο είναι λογικό, αφού το σύνολο της πληροφορίας μέσα στο internet διακινείται μέσα από την IP. Τι είναι η όμως IP; Γιατί αναγκάστηκαν οι Οργανισμοί του διαδικτύου να δημιουργήσουν μία νέα έκδοση της IP; Τι δυνατότητες έδινε η παλαιά έκδοση και τι η καινούρια; Όλα αυτά θα τα μελετήσουμε ακροθιγώς βέβαια, καθόσον ένα τέτοιο θέμα είναι αδύνατο να αναπτυχθεί πλήρως μέσα από τις λίγες σελίδες ενός άρθρου στις γραμμές που ακολουθούν.

IP version 4
Το Internet αλλά και κάθε υπολογιστικό δίκτυο μέσω του οποίου διακινείται πληροφορία, στηρίζεται ουσιαστικά στη λεγόμενη «θεωρία του πακέτου». Η θεωρία αυτή εν ολίγοις αναφέρει ότι προκειμένου μία πληροφορία να μεταδοθεί από ένα υπολογιστικό σύστημα σε κάποιο άλλο μέσω του δικτύου με το οποίο είναι συνδεδεμένα, «χωρίζεται» θα μπορούσαμε να πούμε σε μικρά πακέτα, τα οποία αποστέλλονται στον παραλήπτη ηλεκτρονικό υπολογιστή και μετά από ανασύνθεση παρουσιάζονται ως πληροφορία στον τελικό χρήστη. Βάσει αυτής της θεωρίας λειτουργεί όλο το διαδίκτυο. Ο τρόπος τώρα με τον οποίο μεταδίδονται αυτά τα πακέτα είναι στην ουσία το πρωτόκολλο internet ή αλλιώς IP. Με άλλα λόγια, το πρωτόκολλο internet είναι «υπεύθυνο» για την αποστολή των «πακέτων» πληροφορίας στο σωστό προορισμό. Αντιλαμβανόμαστε μετά από αυτό, γιατί θεωρείται το internet protocol «η καρδιά του διαδικτύου». Χωρίς αυτό, τα πακέτα της πληροφορίας δεν θα μπορούσαν να δρομολογηθούν και να φθάσουν στον προορισμό τους, κοινώς δεν θα μπορούσαμε να έχουμε Internet.
Το λεγόμενο IPv4 είναι όπως προκύπτει και από την ονομασία του, η τέταρτη έκδοση του πρωτοκόλλου internet η οποία έχει επικρατήσει αυτή τη στιγμή και το Internet σε παγκόσμιο επίπεδο λειτουργεί βάσει αυτής της έκδοσης. Η λειτουργία της είναι απλή. Σε κάθε χρήστη ο οποίος είναι συνδεμένος στο διαδίκτυο «ανατίθεται» από τους Internet Service Providers (ISPs) μία διεύθυνση IP, η οποία είναι μοναδική στον κόσμο για τον κάθε χρήστη. Δηλαδή, δεν μπορούν δύο χρήστες του internet να έχουν ταυτόχρονα την ίδια IP διεύθυνση, πουθενά στον κόσμο. Βάσει αυτής της διεύθυνσης δρομολογούνται τα πακέτα πληροφορίας που αποστέλλονται σε κάθε χρήστη. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η αποστολή των σωστών πακέτων στο σωστό χρήστη. Αν για παράδειγμα, ήταν δυνατό να υπήρχαν δύο χρήστες με την ίδια IP διεύθυνση, τα πακέτα πληροφορίας δεν θα μπορούσαν να δρομολογηθούν, αφού δεν θα «ήξεραν» σε ποιον από τους δύο χρήστες να αποσταλούν. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί το internet σήμερα και θα πρέπει να γνωρίζουμε όλοι οι χρήστες του, ότι την ώρα που «σερφάρουμε» σε αυτό, είμαστε οι μοναδικοί στον κόσμο που έχουμε τη συγκεκριμένη IP διεύθυνση. Αυτός ο αριθμός είναι στην ουσία η διαδικτυακή μας ταυτότητα ή καλύτερα το διαδικτυακό δακτυλικό μας αποτύπωμα, αφού εκείνη τη στιγμή δεν υπάρχει άλλος χρήστης στον κόσμο με την ίδια διεύθυνση.
Η τέταρτη έκδοση του internet protocol χρησιμοποιεί διευθυνσιοδότηση των 32bit. Δηλαδή, ο μέγιστος αριθμός χρηστών που μπορούν να συνδεθούν στο διαδίκτυο παγκοσμίως είναι 2³² (4,294,967,296). Ο μέγιστος αριθμός διευθύνσεων που μπορούν να δοθούν βάσει του συγκεκριμένου πρωτοκόλλου είναι 2³², άρα, αφού ο κάθε χρήστης θα πρέπει να έχει μοναδική διεύθυνση IP ανά τον κόσμο, το σύνολο των χρηστών του internet δεν μπορεί να είναι παραπάνω από 2³². Στην πράξη, ο αριθμός των χρηστών που μπορούν να είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο είναι μικρότερος, αφού μέρος των ανωτέρω διευθύνσεων χρησιμοποιείται για άλλους σκοπούς και όχι για το internet. Για παράδειγμα, πολλές από αυτές τις διευθύνσεις απευθύνονται για ιδιωτική χρήση και δεν μπορούν οι ISPs να τις αναθέσουν σε χρήστες τους, αφού θα προέκυπτε σύγχυση, ενώ κάποιες άλλες διευθύνσεις χρησιμοποιούνται για πειραματικούς σκοπούς.
Όταν δημιουργήθηκε το διαδίκτυο, οι χρήστες του ήταν ελάχιστοι (κάποια πανεπιστήμια, στρατιωτικές και δημόσιες υπηρεσίες), συνεπώς οι 2³² διευθύνσεις που ήταν διαθέσιμες με το IPv4, ήταν υπεραρκετές για να καλύψουν τις τότε ανάγκες των χρηστών. Όμως, με τη ραγδαία εξάπλωση του διαδικτύου τα τελευταία έτη, προέκυψε το πρόβλημα ότι σύντομα αυτές οι 2³² διευθύνσεις δεν θα φθάνουν για να καλύψουν τις «ανάγκες» των χρηστών του, αν σκεφτούμε ότι σήμερα έχουν ξεπεράσει το ενάμισι δισεκατομμύριο. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος που η διαδικτυακή κοινότητα δημιούργησε ένα νέο πρωτόκολλο Internet, το λεγόμενο IPv6.

IP version 6
Η βασικότερη ίσως διαφορά του IPv6 με το IPv4, είναι ότι το πρώτο χρησιμοποιεί διευθυνσιοδότηση των 128 bit έναντι των 32 bit που χρησιμοποιεί το δεύτερο. Δηλαδή, με το IPv6 οι διαθέσιμες διευθύνσεις που μπορούν να λάβουν οι χρήστες είναι 2128 ενώ με το IPv4 232. Όπως φαίνεται, με το IPv6 δεν μπορεί να τεθεί θέμα περιορισμένων διευθύνσεων, αφού φθάνουν τις περίπου 3,4?1038, οπότε είναι αρκετές για τον παγκόσμιο πληθυσμό. Υποστηρίζεται από πολλούς ότι ο καθορισμός των bit που θα χρησιμοποιούνταν στο IPv6, πραγματοποιήθηκε βάσει της έκτασης της γης, δηλαδή υπολογίστηκαν κάποιες χιλιάδες IP διευθύνσεις ανά τετραγωνικό μέτρο της γης.
Ο μεγαλύτερος αριθμός IP διευθύνσεων είναι η βασική διαφορά του IPv6 με το IPv4 και φυσικά η βασικότερη ίσως αιτία δημιουργίας του. Εκτός αυτής της διαφοράς, όμως, υπάρχουν και άλλες. Ο header του IPv6 είναι πιο απλός από τον αντίστοιχο header του IPv4, ενώ θεωρείται ότι το IPv6 είναι το πιο ασφαλές πρωτόκολλο και γι’ αυτό κάποιες φορές δεν χρησιμοποιείται κρυπτογράφηση. Ακόμα, για να απεικονιστεί μία IPv6 διεύθυνση χρησιμοποιείται δεκαεξαδικό σύστημα, έναντι του δυαδικού που χρησιμοποιείται στις IPv4 διευθύνσεις. Για παράδειγμα, μία IPv4 διεύθυνση απεικονίζεται: 87.202.10.116, ενώ μία IPv6 διεύθυνση απεικονίζεται: 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334. Τέλος, δομικά και σχεδιαστικά, οι διαφορές είναι τόσες πολλές, ώστε υποστηρίζεται ότι το IPv6 δεν είναι μία βελτιωμένη έκδοση του IPv4, αλλά ένα τελείως καινούριο πρωτόκολλο. Το IPv6 δημιουργήθηκε το 1998 και σιγά σιγά θα αντικαταστήσει το IPv4. Ήδη οι καινούριες εκδόσεις λειτουργικών συστημάτων το υποστηρίζουν. Αυτό που ακόμα δεν έχει καθοριστεί με σαφήνεια, είναι ο ακριβής τρόπος χρήσης και εφαρμογής του, καθώς και οι μελλοντικές επιπτώσεις που θα επιφέρει.

IPv6 και η μελλοντική του χρήση
Ο Emmanuel Castel αναφέρει στο βιβλίο του με τίτλο «ο γαλαξίας του διαδικτύου» ότι οι κοινωνίες δυτικού τύπου παρουσιάζουν μία δικτυακή τάση, τείνουν δηλαδή να λειτουργούν δικτυακά. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η παγκοσμιοποίηση, αλλά και η εξάπλωση της πληροφορικής τεχνολογίας, η οποία λειτουργεί και εξαπλώνεται μέσα από δίκτυα. Η κοινωνία φαίνεται να ακολουθεί λοιπόν την πληροφορική επιστήμη, αφού αποκτά χαρακτηριστικά δικτυακών συνόλων. Με άλλα λόγια, τα δίκτυα μπαίνουν τόσο πολύ στη ζωή μας – κυρίως μέσα από την πληροφορική – που επηρεάζουν όχι μόνο τον τρόπο σκέψης μας αλλά και τον τρόπο λειτουργίας μας ως κοινωνικές ομάδες.
Είναι γεγονός πως όλο και περισσότερες συσκευές που χρησιμοποιούμε καθημερινά, λειτουργούν με πρωτόκολλο IP προκειμένου να συνδεθούν στο διαδίκτυο ή σε άλλα δίκτυα και να επεκτείνουν με αυτόν τον τρόπο τις υπηρεσίες και παροχές τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα κινητά τηλέφωνα τελευταίας γενιάς, τα οποία στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν δυνατότητες σύνδεσης στο διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας φυσικά IP διευθύνσεις. Σαν άλλο παράδειγμα μπορούμε να δούμε τις νέες κάμερες ασφαλείας, οι οποίες χρησιμοποιούν IP πρωτόκολλα προκειμένου να συνδεθούν σε κάποιο δίκτυο και να λειτουργήσουν μέσα από αυτό. Η εξέλιξη λοιπόν των τεχνολογιών που εφαρμόζονται σήμερα, φαίνεται να έρχεται μέσα από τη δικτυακή λειτουργία αυτών. Ίσως δεν είναι μακριά η εποχή που οι οικιακές μας συσκευές θα συνδέονται στο διαδίκτυο, προκειμένου να αντλήσουν από μία βάση δεδομένων πληροφορίες για το πώς θα ψήσουν ένα φαγητό που ετοιμάζουμε ή να διαμορφώσουν την κατάλληλη θερμοκρασία συντήρησης για τα τρόφιμα που έχουμε αποθηκεύσει. Όλες αυτές οι τάσεις δείχνουν πως το πρωτόκολλο IP θα κατακλύσει ακόμα περισσότερο τη ζωή μας, αφού όλα γύρω μας θα λειτουργούν με αυτό.
Το IPv6 φαίνεται να είναι ικανό να αντεπεξέλθει σε μία ραγδαία εξάπλωση του δικτυακού τρόπου λειτουργίας της κοινωνίας μας, αφού οι 3,4?1038 διευθύνσεις μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του παγκόσμιου πληθυσμού. Μήπως όμως το IPv6 δίδει και δυνατότητες ελέγχου όλων των συσκευών και όλων των δικτύων; Θα μπορούσε να ανατίθεται σε κάθε άνθρωπο μία IPv6 διεύθυνση, η οποία θα είναι μοναδική και αυτή θα χρησιμοποιεί σε κάθε δίκτυο που θα συνδέεται; Αυτό είναι πιθανό. Η σημερινή κατάσταση στο διαδίκτυο δείχνει ανεξέλεγκτη, αφού οι αρχές σε παγκόσμιο επίπεδο φαίνεται να αδυνατούν να το ελέγξουν και κυρίως αδυνατούν να ελέγξουν την πληροφορία που διακινείται μέσα από αυτό, ενώ οι χρήστες του από την άλλη φαίνεται να απολαμβάνουν την ελευθερία που αυτό τους δίνει. Είναι γεγονός πως πολλές φορές η ενημέρωση μέσω του διαδικτύου, κυρίως λόγω της αδυναμίας ελέγχου των πληροφοριών που διακινούνται, είναι πολύ πιο έγκυρη και αληθής από την πληροφόρηση των Μέσων Ενημέρωσης (τηλεόραση, εφημερίδες κ.λπ.). Επιπλέον, μέσω του διαδικτύου όπως υφίσταται σήμερα, ο χρήστης μπορεί να προμηθευτεί σχεδόν οποιοδήποτε λογισμικό κυκλοφορεί, δωρεάν, ενώ το ίδιο ισχύει και για τη μουσική και τον κινηματογράφο, όπου παρόλες τις καμπάνιες περί πειρατείας και πνευματικών δικαιωμάτων, κινηματογραφικές ταινίες και μουσική κυκλοφορούν δωρεάν, χωρίς κανένας να μπορεί – τουλάχιστον σήμερα,- να αναστείλει αυτό το φαινόμενο. Προσπάθειες έχουν γίνει αρκετές, πλην όμως δεν φαίνεται να αποδίδουν. Θα μπορούσε η χρήση του IPv6 να βάλει ένα τέλος σε όλα αυτά; Θεωρητικά ναι, θα μπορούσε.
Όπως έχουμε αναφέρει και παραπάνω, οι διευθύνσεις που είναι διαθέσιμες στο IPv6 είναι αρκετές για να καλύψουν διαδικτυακά τον παγκόσμιο πληθυσμό. Θα μπορούσε θεωρητικά, σε κάθε άτομο που γεννιέται ανά τον κόσμο, να του ανατίθεται μία IPv6 διεύθυνση την οποία θα διατηρεί για όλη του ζωή. Η διεύθυνση αυτή θα είναι καταχωρημένη ονομαστικά σε αυτό το άτομο και θα είναι υποχρεωμένο να τη χρησιμοποιεί σε κάθε δικτυακή του δραστηριότητα. Άτομα με μη καταχωρημένες και έγκυρες διευθύνσεις, δεν θα είναι δυνατό να συνδέονται στο διαδίκτυο. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα, ο κάθε χρήστης του διαδικτύου να μπορεί να ελέγχεται σε ατομική βάση πλέον. Αν σε αυτό συμπεριλάβουμε το γεγονός ότι υπεύθυνη για τη χορήγηση IPv4 διευθύνσεων σε όλο τον κόσμο είναι αυτήν τη στιγμή η ΙΑΝΑ (internet assigned number authority), θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μία παγκόσμια βάση δεδομένων, στην οποία θα συμπεριλαμβάνεται το σύνολο του πληθυσμού της γης και, φυσικά, μέσα από εκεί θα μπορούν και να παρακολουθούνται όλες οι δικτυακές του δραστηριότητες ατομικά. Για παράδειγμα, θα μπορεί να απαγορεύεται σε μία συγκεκριμένη IP διεύθυνση να εισέρχεται σε ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου, εφόσον θα προκύπτει από τη βάση δεδομένων ότι το άτομο αυτό είναι ανήλικο ακόμα. Επίσης, θα μπορούσε να εξακριβωθεί το ποιες IP διευθύνσεις διακινούν «παράνομο» λογισμικό και τα άτομα αυτά να συλλαμβάνονται αμέσως. Φυσικά και η κάθε συσκευή θα λειτουργεί με τη δική της IPv6 διεύθυνση, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να κλαπεί, αφού με την πρώτη φορά που θα χρησιμοποιηθεί θα γίνεται αμέσως αντιληπτή. Αν στα ως άνω παραδείγματα συμπεριλάβουμε το γεγονός ότι στο άμεσο μέλλον η συντριπτική πλειοψηφία των δραστηριοτήτων θα λαμβάνει χώρα μέσω του διαδικτύου, ο κοινωνικός έλεγχος φαίνεται να κατευθύνεται προς την απολυτότητα και ίσως κάπου εδώ τελειώσει η σημερινή αίσθηση ελευθερίας που δίδει το διαδίκτυο στους χρήστες του.
Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι σε αυτήν την κατάσταση θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε χωρίς καν να χρειαστούν αποφάσεις σε επίπεδο κυβερνήσεων εθνών -κρατών ή διεθνών Οργανισμών. Το διαδίκτυο είναι πολύ δημοφιλές, εξαπλώνεται συνεχώς, αλλά στο σύνολό του ελέγχεται από ιδιωτικές εταιρείες . Αν η IANA σε συνεργασία με τους tier 1 ISPs, για παράδειγμα, λάβει μία απόφαση στην οποία θα αναφέρει ότι οι IPv6 διευθύνσεις θα δίνονται στους ISPs των εκάστοτε χωρών με αυτόν τον τρόπο, διαφορετικά δεν θα δίνονται καθόλου, μια τέτοια απόφαση θα είναι πολύ δύσκολο να αναστραφεί, ειδικά μετά από την εξάρτηση του συνόλου των κοινωνιών από το διαδίκτυο. Με αυτόν τον τρόπο, σχετικά εύκολα και γρήγορα θα μπορούσαν οι ανωτέρω εταιρείες και Οργανισμοί να αποκτήσουν μία παγκόσμια ατομική βάση δεδομένων για κάθε άτομο πάνω στην υφήλιο, στην οποία να έχουν πρόσβαση ανά πάσα στιγμή, χωρίς καμία εισαγγελική άδεια (αφού θα είναι στην ιδιοκτησία τους), να μπορούν να ελέγχουν τον κάθε χρήστη ατομικά και, φυσικά, να εκμεταλλεύονται τις πληροφορίες που θα συλλέγουν για τον καθένα, προς όφελός τους. Ήδη ιστοσελίδες πώλησης βιβλίων, μουσικής, dvds και software χρησιμοποιούν ειδικά λογισμικά, τα οποία καταγράφουν τι ακριβώς κοιτά ο χρήστης και εν συνεχεία προτείνουν σε αυτόν άλλα προϊόντα, τα οποία πιθανότατα θα τον ενδιαφέρουν βάσει αυτών που έχει ήδη δει. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε τέτοιου είδους λογισμικά να λειτουργούν σε αυτήν την παγκόσμια βάση δεδομένων. Θα ήταν ίσως το «απόλυτο όπλο» διαφήμισης. Μάλλον τα άτομα της διανόησης που «πολεμούν» για την εξασφάλιση και την προστασία των ατομικών μας δικαιωμάτων, δεν έχουν αντιληφθεί ότι όπως φαίνεται, στο άμεσο μέλλον «αυτοί» που θα ελέγχουν το διαδίκτυο, θα ελέγχουν και τον παγκόσμιο πληθυσμό και δεν θα είναι κράτη ή ενώσεις κρατών, αλλά εταιρείες που θα ελέγχουν το Internet. Ήδη οι ISPs της εκάστοτε χώρας θα μπορούσαν θεωρητικά να διατηρούν βάση δεδομένων για τον κάθε πελάτη τους ξεχωριστά και από εκεί να ελέγχουν και να παρακολουθούν όλες τις διαδικτυακές του δραστηριότητες.
Τα παραπάνω είναι προφανές ότι θυμίζουν σκηνικά από τον Όργουελ. Αυτό που θα πρέπει να αναρωτηθούμε είναι αν όντως μπορεί το IPv6 να εξελιχθεί στο «μεγάλο αδελφό» όχι μόνο του διαδικτύου, αλλά και της κοινωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο, ειδικά μετά από την εξάρτηση που αναμένεται να έχουν οι κοινωνίες στο άμεσο μέλλον από το διαδίκτυο. Η απάντηση μέσα από αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι ναι. Τεχνικά είναι δυνατόν, αφού το IPv6 έχει αυτές τις δυνατότητες. Βέβαια, δεν μπορεί κανείς να πει με σιγουριά ότι σχεδιάστηκε με αυτόν τον σκοπό ή ότι θα χρησιμοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο. Κανείς όμως, από την άλλη, δεν έχει ξεκαθαρίσει τον τελικό τρόπο χρήσης του IPv6 και το ποιες εφαρμογές θα έχει. Ίσως ακόμα και οι ίδιοι οι σχεδιαστές του δεν γνωρίζουν την κατάληξη, όπως δεν γνώριζαν – ή καλύτερα δεν είχαν υπολογίσει την τεράστια εξάπλωση του internet και κατά συνέπεια του IPv4. Θα πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι το IPv6 ήδη χρησιμοποιείται, όχι φυσικά καθολικά, αλλά έχει ήδη έλθει στον κόσμο του διαδικτύου, χωρίς να είναι ξεκάθαρο το πώς θα καταλήξει. Με βάση τις δυνατότητές του λοιπόν, θα πρέπει ο κόσμος του διαδικτύου να αφυπνιστεί και να παρακολουθεί αυτήν την πορεία του συγκεκριμένου πρωτοκόλλου, καθόσον μπορεί να μετατραπεί και να εξελιχθεί σε ένα πανίσχυρο όπλο, μέσω του οποίου θα μπορεί να ελέγχεται και να παρακολουθείται ο κόσμος στο σύνολό του. Μήπως οι ημέρες του Matrix δεν είναι και τόσο μακριά;

Του Παναγιώτη Κικίλια
Στέλεχος της Υπηρεσίας Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος